蝸牛並唔係生物學上一個分類嘅名,一般係指腹足綱嘅陸生所有種類。一般西方語言中唔區分水生嘅類同陸生嘅蝸牛,漢語中蝸牛淨係指陸生種類,雖然亦包括好多唔同嘅動物,但形狀都相似。

How to read a taxoboxWikipedia:點樣睇生物分類框
How to read a taxobox
蝸牛
非洲大蝸牛(Achatina fulica)
非洲大蝸牛Achatina fulica
物種分類
動物界 Animalia
軟體動物門 Mollusca
腹足綱 Gastropoda
亞綱 直腹足亞綱 Orthogastropoda

結構 編輯

 
蝸牛結構圖

蝸牛嘅結構主要由一個由碳酸鈣組成嘅外殼同埋一個軟體組成。由於種類唔同,每一個品種蝸牛嘅結構都有啲分別。

前鰓類(Prosobranchia 編輯

前鰓類(Prosobranchia)蝸牛嘅身體結構跟有肺類(Pulmonata)嘅最大分別係在於性別嘅區分同埋呼吸系統。前鰓類蝸牛係雌雄異體,而有肺類蝸牛就係雌雄同體;另外,前鰓類蝸牛以用鰓抖氣,而有肺類蝸牛就用肺呼吸。目前已知嘅大部分蝸牛都係屬於有肺類嘅,所以相對來講,前鰓類蝸牛嘅種類比較少。

珍珠蜑螺超目(Neritopsina 編輯

 
珍珠蜑螺超目結構圖

珍珠蜑螺超目(Neritopsina)嘅蝸牛種類較少,體形大部分好細,唔容易被發現。佢哋都有半月形嘅石灰質口蓋,一對觸角,眼睛生喺觸角基部。呢個超目之下淨係有蜑螺超科(Neritoidea)一個超科,同埋其超科所屬嘅芝麻䗉蝸牛科(Hydrocenidae)同埋䗉蝸牛科(Helicinidae),種類唔多。

新進腹足超目(Caenogastropoda 編輯

 
新進腹足超目結構圖

新進腹足超目(Caenogastropoda)嘅蝸牛種類唔多,體形比珍珠蜑螺超目大啲。佢哋嘅蝸牛都有石灰質或者角質嘅口蓋,呈現多旋型或者圓形。頭部有一對觸角,眼睛生喺觸角嘅基部,有部分種類嘅外殼有比較特殊嘅縫合管。另外,呢個超目嘅蝸牛嘅外套腔上係無嗅感器嘅。本超目底下有兩個超科,分別係主扭舌目(Architaenioglossa)嘅山蝸牛超科(Cyclophoroidea)同埋吸螺目(Sorbeoconcha)嘅麂眼螺超科(Rissoidea),而麂眼螺超科內嘅貝類大多生活喺潮間帶同埋淡水水域,因此呢個超科內嘅部分貝類並唔係蝸牛。

有肺類(Pulmonata 編輯

有肺類蝸牛佔咗蝸牛嘅大多數,體內有肺部進行呼吸作用,並且係雌雄同體。喺有肺類當中,又以真肺目(Eupulmonata)佔咗大多數,而真肺目當中又以柄眼亞目(Stylommatophora)嘅蝸牛為最常見嘅蝸牛。

縮眼目(Systellommatophora 編輯

基眼目(Basommatophora 編輯

真肺目(Eupulmonata 編輯

真肺目(Eupulmonata)佔咗蝸牛嘅大多數,有螺旋形外殼,無口蓋。外套膜內冇嗅感器,出口處有一個肺孔,可以收縮。1998年,Smith同Stanisic建議將真肺目分成三個亞目,包括海岸螺亞目(Actophila)、擬松螺亞目(Trimusculiformes)同埋柄眼亞目(Stylommatophora)。

海岸螺亞目(Actophila 編輯
 
海岸螺亞目結構圖

海岸螺亞目(Actophila)嘅大部分貝類,例如耳螺係生活於潮間帶嘅,得少數係屬於蝸牛,例如台灣嘅罌粟蝸牛。呢個亞目嘅蝸牛對眼生喺頭上嘅一對觸角嘅基部,殼口大多有齒狀突起。

擬松螺亞目(Trimusculiformes 編輯

擬松螺亞目(Trimusculiformes)嘅貝類大部分生喺潮間帶,得少數係屬於蝸牛,例如螄蝸牛。呢個亞目嘅貝類有一斗笠似嘅外殼,殼嘅右側有一肺管,頭上嘅一對觸角已經退化,眼生喺觸角基部。

柄眼亞目(Stylommatophora 編輯
 
柄眼亞目結構圖

柄眼亞目(Stylommatophora)蝸牛係最常見嘅蝸牛,有兩對觸角,眼生喺上觸角嘅頂端。特別地,柄眼亞目蝸牛嘅眼睛喺收縮嘅時候,會由頂端開始向內收縮。

生活環境 編輯

蝸牛一般生活喺比較潮濕,有植物叢中躲避太陽直曬,並且無人為干擾嘅地方。喺雜木林、原生林等地區,可以發現比較多嘅蝸牛種類;即使喺花圃或者花園嘅角落,亦有機會發現蝸牛。喺寒冷地區生活嘅蝸牛會冬眠,喺熱帶生活嘅種類旱季亦會休眠,休眠時分泌出嘅黏液形成一層鈣質薄膜封閉殼口,全身收埋喺殼裏面,當氣溫同濕度合適就會出來活動。

一般來講,由於蝸牛需要利用碳酸鈣來製造外殼,蝸牛通常生活喺石灰質嘅地區,較少生活喺火山或者酸性土壤嘅地區。由蝸牛嘅生活環境區分,可以將蝸牛分為地棲性同樹棲性兩種。地棲性蝸牛大部分都鍾意喺地面活動,但少數亦會喺樹上活動。樹棲性蝸牛一般都生活喺樹上或者植物上,佢哋嘅腹足可以伸展得好長,方便喺樹葉同樹葉之間跨越。

蝸牛幾乎分布喺全世界各地,唔同種類嘅蝸牛體形大小各異,非洲大蝸牛可長達21公分,喺北方野生嘅種類一般得唔夠0.9公分。

人類嘅破壞 編輯

由於蝸牛行得慢,活動範圍依物種而有所唔同,但大多局限喺小區域,因此當佢哋嘅生活環境受到人類破壞嘅時候,就好可能會大量死亡。人為破壞主要有三方面:過分使用農藥,破壞植物以及過量捕捉蝸牛。

蝸牛嘅生活 編輯

進食 編輯

一般蝸牛食植物同嫩芽,因此係一種農業害蟲。但亦有肉食性蝸牛(例如扭蝸牛),食其他種類嘅蝸牛。法國人用蝸牛做菜肴,因此培育出一種個大肉厚嘅勃艮第蝸牛,有39-51毫米長,重達43-49克,而家呢種人工養殖可食用嘅蝸牛已經隨同法國烹飪向世界各地傳播。睇法國蝸牛

交配 編輯

每年5月-11月係蝸牛嘅繁殖期,蝸牛交配後,精子並唔會馬上被用來同卵受精,而係等蝸牛找到合適嘅環境。地點時先會考慮使用。有時蝸牛會將異體嘅精莢儲存起來,保留喺體內幾日或幾個月,以備不時之需。或係將異體嘅精莢分好多次用[1]

有肺類蝸牛係雌雄同體嘅,有嘅種類可以獨立生殖,但大部分種類需要兩個體交配,互相交換精子。前鰓類蝸牛係雌雄異體嘅,得母蝸先可以產卵。普通蝸牛將卵生喺潮濕嘅泥土中,一般喺兩到四個禮拜後,小蝸牛就會破土而出;但少數蝸牛,例如堀川氏煙管蝸牛係卵胎生嘅。一次可以生100個卵。

蝸牛嘅交配季節主要喺潮濕溫同嘅天氣,例如春天。當蝸牛交配嘅時候,兩隻蝸牛嘅腹足會黐埋一齊,並且會持續接近廿四個鐘,維持身體唔動。呢個時候係蝸牛最危險嘅時間。

天敵 編輯

蝸牛嘅天敵好多,蟾蜍刺蝟老鼠螢火蟲幼蟲,甚至係人類,都會將蝸牛當係嘢食

文化意義 編輯

蝸牛喺各種文化中嘅象徵意義都唔同,喺中國,蝸牛象徵緩慢、落後;喺西歐就象徵頑強同堅持不懈;有啲民族以蝸牛嘅行動預測天氣,芬蘭人認為如果蝸牛嘅觸角伸到好長,就意味住聽日會好天。

 
交配緊嘅勃艮第蝸牛

分類 編輯

蝸牛嘅種類大體上分為前鰓類(prosobranchia)同有肺類(pulmonata),其中後者佔大多數。前鰓類嘅蝸牛種類較少,因此分類比較簡單;但由於有肺類嘅分類十分繁多,同埋柄眼目三大目,但最新嘅分類法就將佢哋重新分配至縮眼目、基眼目同真肺目當中,並且又加入一啲裸形亞綱嘅蝸牛。

舊分類系統 編輯

柄眼目分類 Order Stylommatophora(陸生蝸牛同蛞蝓)

  • Family Arionidae
  • 扁蝸牛科 Family Bradybaenidae
  • Family Bulimulidae
  • 南亞蝸牛科 Family Camaenidae
  • Family Ceriidae
  • Family Charopidae
  • Family Cionellidae
  • Family Discidae
  • Family Ferrussaciidae
  • Family Haplotrematidae
  • 鱉甲蝸牛科 Family Helicarionidae
  • Family Helicidae
  • Family Helicodiscidae
  • Family Helminthoglyptidae
  • Family Humboldtianidae
  • Family Hygromiidae
  • 蛞蝓科 Family Limacidae
  • Family Megomphicidae
  • Family Milacidae
  • Family Oleacinidae
  • Family Oreohelicidae
  • 黏液蛞蝓科 Family Philomycidae
  • Family Polygyridae
  • 栗蝸牛科 Family Punctidae
  • 似蛹蝸牛科 Family Pupillidae
  • Family Sagdidae
  • Family Spiraxidae
  • 扭蝸牛科 Family Streptaxidae
  • 內溝蝸牛科 Family Strobilopsidae
  • 錐蝸牛科 Family Subulinidae
  • 錐實蝸牛科 Family Succineidae
  • Family Testacellidae
  • Family Thysanophoridae
  • Family Urocoptidae
  • Family Valloniidae
  • Family Vitrinidae
  • Family Xanthonychidae
  • 琥珀蝸牛科 Family Zonitidae
  • Suborder Heterurethra
    • Family Aillyidae
    • Family Athoracophoridae
  • Suborder Mesurethra
  • Suborder Sigmurethra
    • Infraorder Aulacopoda
      • Family Ariophantidae
      • 內齒蝸牛科 Family Endodontidae
      • Family Euconulidae
      • Family Otoconchidae
      • Family Parmacellidae
      • Family Systrophiidae
      • Family Thyrophorellidae
      • Family Trigonochlamydidae
      • 笠蝸牛科 Family Trochomorphidae
      • Family Urocyclidae
    • Infraorder Holopoda
      • Family Ammonitellidae
      • Family Helicellidae
    • Infraorder Holopodopes
      • Family Acavidae
      • 非洲大蝸牛科 Family Achatinidae
      • Family Amphibulimidae
      • Family Chlamydephoridae
      • Family Odontostomidae
      • Family Orthalicidae
      • 彩釉蜗牛科 Family Rhytididae
  • Suborder Orthurethra
    • Family Achatinellidae
    • Family Amastridae
    • Family Chondrinidae
    • Family Cochlicopidae
    • 似煙管蝸牛科 Family Enidae
    • Family Orculidae
    • Family Partulidae
    • Family Pleurodiscidae
    • Family Pyramidulidae
    • 牙蛹蝸牛科 Family Vertiginidae

新嘅分類方法 編輯

  • 前鰓類Prosobranchia
    • 珍珠蜑螺超目Superoder Neritopsina
      • 蜑螺超科Superfamily Neritoidea
        • 芝麻虫昌蝸牛科Family Hydroceniadae
        • 虫昌蝸牛科Family Helicinidae
        • 山蝸牛科Family Cyclophoridae
        • 芝麻蝸牛科Family Diplommatinidae
        • 豆蝸牛科Family Pupinidae
  • 新進腹足超目Superoder Caenogastropoda
    • 主扭舌目Order Architaenioglossa
      • 山蝸牛超科Superfamily Cyclophoroidea
    • 吸螺目Order Sorbeoconcha
      • 麂眼螺超科Superfamily Rissooidea
        • 斷殼蝸牛科Family Truncatellidae
        • 山椒蝸牛科Family Assimineidae
  • 有肺類Pulmonata
    • 縮眼目Order Systellommatophora
      • 石磺超科Superfamily Onchidioidea
        • 石磺科Family onchidiidae
      • 拉索蛞蝓超科Superfamily Rathouisioidea
        • 皺足蛞蝓科Family Veronicellidae
      • 非洲大蝸牛超科Superfamily Achatinoidea
        • 錐蝸牛科Family Subulinidae
        • 非洲蝸牛科Family Achatinidae
      • 蛹蝸牛超科Superfamily Pupilloidea
        • 蛹蝸牛科Family Puillidae
        • 內溝蝸牛科Family Strobilopsidae
    • 基眼目Order Basommatophora
      • 兩樓蝸牛超科Superfamily Amphiboloidea
        • 兩棲螺科Family Amphibolidae
      • 松螺超科Superfamily Siphonarioidae
        • 松螺科Family Siphonariidae
      • 椎實螺超科Superfamily Lymnaeoidea
        • 椎實螺科Family Lymnaeidae
        • 盤蜷科Family Ancylidae
        • 扁蜷科Family Planorbidae
        • 囊螺科Family Physidae
      • superfamily partuloidea
        • 似煙管蝸牛科Family Enidae
      • 扭蝸牛超科Superfamily Streptaxoidea
        • 扭蝸牛科Family Streptaxidae
      • 歐洲蛞蝓超科Superfamily Arionoidea
        • 栗蝸牛科Family Punctidae
        • 黏液蝸牛科Family Philomycidae
        • 內齒蝸牛科Family Endodontidae
      • 野蛞蝓超科Superfamily Limacoidea
        • 野蛞蝓科Family Limacidae
        • 小鼈甲蝸牛科Family Helicarionidae
        • 琥珀蝸牛科Family Zonitidae
        • 笠蝸牛科Family Trochomorphidae
    • 真肺目Order Eupulmonata
      • 海岸螺亞目Suborder Actophila
        • 耳螺超科Family Ellobioidea
          • 耳螺科Family Ellobiidae
          • 罌粟蝸牛科Family Carychiidae
        • 煙管蝸牛超科Superfamily Clausilioidea
          • 煙管蝸牛科Family Clausiliidae
        • 錐實蝸牛超科Superfamily Succineoidea
          • 錐實蝸牛科Family Succineidae

參考 編輯

  1. (繁體中文). 遠流出版社. ISBN 9789573253297.

出面網頁 編輯