越南話方言

越南話主要有三柵方言區喺越南，分別係北部話（喺越南北部，河內話做代表）、中部話（喺越南中北部，乂安話做代表）撈南部話（喺越南中南部撈越南南部，西貢話做代表）；而中南部噶順化講噶順化話個聲調佮一尐音韻特徵類似南部話，但另一尐音韻特徵同埋詞彙撈中部話接近，着認爲係中部話佮南部話中間噶過渡話。喺越南範圍之外，防城港京族三島講噶防城京族話佮泰國噶越南話都係越南話方言。

音韻

聲母

河內話特徵係合併 r 、d、gi 戥合併 x、s，係主流噶印象對於北部話，但其他北部話會區分出 r 或者區分齊三隻（似海防復禮）；中部話普遍區分齊啲聲母；而南部話主流特徵係合併 d、gi 並讀成 [j]（例：「用 (dùng)」「監 (giam)」）。

正寫法	北部話		中部話		順化 ^[1]^[2]	南部話
正寫法	河內	海防 (復禮)	河靜 (祿河)^[3]	廣平 (峰衙)	順化 ^[1]^[2]	廣南 ^[4]	平定 ^[5]^{[註 1]}	西貢	茶榮
x	[s]	[s]	[s]	[s], [ɕ]	[s]	[s]	[s]	[s]	[s]
s	[s]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[s]
ch	[tɕ]	/c/	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]
tr	[tɕ]	/ʈ/	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]
r	[z]	[ʐ]	[ʐ]	[ʐ], [r]	[ʐ], [r]	[r]	[r]	[r]	[ɣ]
d		[dʱ]	[z], [dʱ]	[ʑ], [ð]	[j]	[j]	[j]	[j]	[j]
gi		[z]	[z]	[ʑ], [ʝ], [c], [ʈ]^{[註 2]}	[j]	[j]	[j]	[j]
v^{[註 3]}	[v]	[v]	[v]	[v]	[v]	[v], [j]	[v], [j]	[j], [v^j], [v]

韻母

南部話主要特徵係央化噶 ê 、i 元音同埋啲韻尾有合併；而中部話特徵係冇雙元音化 ong、ông、ung、anh、ênh與及相應塞音尾，亦冇合併有韻尾似南部話噉。

正寫法	北部話	中部話	順化 ^[1]^[2]	南部話
正寫法	河內	河靜(祿河)^[3]	順化 ^[1]^[2]	廣南^[4]	平定^[5]	西貢
-n, -t^{[註 4]}	[n], [t]		[ŋ], [k]
-ng, -c^{[註 5]}	[ŋ], [k]		[ŋ], [k]
on, ot	[ɔn], [ɔt]		[ɔŋ], [ɔk]
oong, ooc	[ɔŋ], [ɔk]		[ɔŋ], [ɔk]
ong, oc	[ăwŋm], [ăwkp]	[ɔŋ], [ɔk] / [ɔŋm], [ɔkp]	[ăwŋm], [ăwkp]	[aŋ], [ak]	[æŋm], [ækp]	[ăwŋm], [ăwkp]
ôn, ôt	[on], [ot]		[oŋ], [ok]		[oŋm], [okp]
ôông, ôôc	[oŋ], [ok]		[oŋ], [ok]		[oŋm], [okp]
ông, ôc	[ə̆wŋm], [ə̆wkp]	[oŋ], [ok] / [oŋm], [okp]	[ăwŋm], [ăwkp]		[ɐŋm], [ɐkp]	[ăwŋm], [ăwkp]
un, ut	[un], [ut]		[uŋ], [uk]		[uŋ], [uk]	[ʊwŋm], [ʊwkp]
ung, uc	[ʊwŋm], [ʊwkp]	[uŋ], [uk] / [uŋm], [ukp]	[ʊwŋm], [ʊwkp]		[uŋ], [uk]	[ʊwŋm], [ʊwkp]
en, et	[ɛn], [ɛt]		[ɛŋ], [ɛk]
eng, ec	[ɛŋ], [ɛk]		[ɛŋ], [ɛk]
anh, ach	[ăjŋ], [ăjk]	[ɛɲ], [ɛc]	[ăn], [ăt]		[æn], [æt]	[ăn], [ăt]
ên, êt	[en], [et]		[en], [et]	[eɲ], [ec]	[ɤn, ɤt]	[ən], [ət]
ênh, êch	[ə̆jŋ], [ə̆jk]	[eɲ], [ec]	[ən], [ət]	[e:n], [e:t]	[ɤn, ɤt]	[ən], [ət]
in, it	[in], [it]		[in], [it]	[iɲ], [ic]	[in], [it]	[ɨn], [ɨt]
inh, ich	[iŋ], [ik]	[iɲ], [ic]	[ɨn], [ɨt]			[ɨn], [ɨt]

聲調

声调	北部	中北部			中部	南部	對應粵語
声调	北部	荣市	清漳	河靜	中部	南部	對應粵語
卬	˧ 33	˧˥ 35	˧˥ 35	˧˥ 35, ˧˥˧ 353	˧˥ 35	˧ 33	陰平
噲	˧˩̰˧ 31̰3/˧˩̰ 31̰	˧˩ 31	˧˩ 31	˧˩̰ʔ 31̰ʔ	˧˩˨ 312	˨˩˦ 214	陰上
勅	˨˦ 24	˩ 11	˩ 11, ˩˧̰ 13̰	˩˧̰ 13̰	˩˧̰ 13̰	˦˥ 45	陰去
玄	˨˩̤ 21̤	˧ 33	˧ 33	˧ 33	˧ 33	˨˩ 21	陽平
我	˧ʔ˥ 3ʔ5	˩˧̰ 13̰	同噲	同𨤼	同噲	同噲	陽上
𨤼	˨˩̰ʔ 21̰ʔ	˨ 22	˨̰ 22̰	˨̰ 22̰	˨̰ 22̰	˨˩˨ 212	陽去

詞彙

指示詞撈代詞

北部話	中部話	南部話
này	ni, nì, ni, nì (廣南-峴港)	nầy, rày, nè
thế này	ri này (清化) ri nì (乂靜-平治天) ri nè (廣南-峴港)	vầy, như vầy
ấy	nớ, nớ (廣南-峴港)	đó
thế, thế ấy	rứa, rứa nớ	vậy, vậy đó
kia	tê	kia
kìa	tề	kìa
đâu	mô	đâu
nào	mồ	nào
sao, thế nào	răng	sao
tôi	tui	tui, tôi
tao	tau ta (廣南-峴港)	tao
chúng tôi	bọn tui (清-乂-靜) tụi tui (平治天)	tụi tui
chúng tao	choa, bọn choa (清-乂-靜，廣平) tụi tau (治天) tụi ta (廣南-峴港)	tụi tao
mày	mi	mày, bay, bây
chúng mày	bọn bây (清-乂-靜) tụi mi, tụi bay (平治天，廣南-峴港)	tụi mày, tụi bay, tụi bây
nó	hắn	nó
chúng nó	bọn hắn (清-乂-靜) tụi hắn (平治天，廣南-峴港)	tụi nó
ông ấy	ông nớ ông nớ (廣南-峴港)	ổng
bà ấy	mụ nớ (平治天) bà nớ (廣南-峴港)	bả
cô ấy	o nớ, cô nớ (廣南-峴港)	cổ
chị ấy	chị nớ chị nớ, ả nớ (廣南-峴港)	chỉ
anh ấy	anh nớ, eng nớ anh nớ (廣南-峴港)	ảnh

日常詞彙

類	北部話	中部話	南部話
動物	lợn	lợn (清-乂-靜) heo (平治天)	heo
	ngan	ngan (清-乂-靜) vit Xiêm (平治天，廣南-峴港)	vịt Xiêm
	hổ	hổ, khái (清-乂-靜) cọp (平治天，廣南-峴港)	cọp, hùm, ông ba mươi, khái
植物	quả	quả, trấy (清-乂-靜，廣平) trái (治天)	trái
	hoa	hoa (清-乂-靜，廣平) bông (治天)	bông
	đỗ	đỗ (清化) độ (乂靜) đậu (平治天)	đậu
	ngô	ngô (清-乂-靜) bắp (平治天)	bắp
	dứa	dứa, gai (清-乂-靜，廣平) thơm (治天，廣南-峴港)	khóm
	lạc	lạc (清-乂-靜，廣平) đậu phộng, đậu phụng (治天)	đậu phộng, đậu phụng
	roi	đào (清-乂-靜) mận (平治天)	mận
	điều	điều	điều, đào lộn hột
	lê	lê	lê, xá lị
	táo	táo (清-乂-靜，廣平) bôm (治天)	bôm, táo (tây)
	táo ta	táo	táo (ta)
	na	na (清-乂-靜) mãng cầu (平治天)	mãng cầu dai, mãng cầu ta
	mãng cầu gai	na gai (Thanh Nghệ Tĩnh) mãng cầu gai, mãng cầu chua (平治天，廣南-峴港)	mãng cầu Xiêm
	hồng xiêm	hồng xiêm (清-乂-靜) sabôchê (治天)	sabôchê
	củ đậu	củ độ (清-乂-靜) củ đậu (平治天，廣南-峴港)	củ sắn
	sắn	sắn	khoai mì
	dưa chuột	dưa chuột (清-乂-靜，廣平) dưa leo (治天)	dưa leo
	rau mùi	mùi (清-乂-靜，廣平) rau ngò (治天)	ngò rí
	mướp đắng	mướp đắng (乂靜)	khổ qua
	bí ngô, bù rợ		bí đỏ, bí rợ
	cà rốt		cà rốt, củ cải đỏ
	cà chua		cà chua, cà tô-mát
	khoai tây		khoai tây, khoai lang tây
	đậu cô-ve, đậu ve		đậu que
	cải cúc		tần ô
	cải xanh		cải bẹ xanh
	cải bẹ muối dưa		cải xậy, cải tùa xậy, tùa xại, toàn xậy
	súp lơ, hoa lơ (xanh, trắng)		bông cải (xanh, trắng)
	dọc mùng	dọc mùng (清-乂-靜) bạc hà (平治天)	bạc hà
	mùi tàu	ngò tàu	ngò gai
	húng chanh		rau tần dày lá
	giếp cá		giấp cá
	rau diếp, xà lách		xà lách, cải (tai) bèo
	(cây/hoa) dâm bụt	râm bụt, dâm bụt	(cây/hoa) bông bụp
	lá lốt		lá lốp
	cây cảnh	cây cảnh	cây kiểng
嘢食	chè (tươi)	chè xanh, trà	trà
	xì dầu	xì dầu	nước tương, tàu vị yểu, xì dầu
	mì chính	mì chính (清-乂-靜，平治) vị tinh, bột ngọt (承天-順化)	bột ngọt
	tào phớ	đậu pha (清-乂-靜) đậu hũ (平治天)	tàu hủ
	nem rán	nem, chả cuốn (清-乂-靜，平治) ram (承天-順化，廣南-峴港)	chả giò
	ô mai	ô mai	xí muội
	ly đá	ly đá	tẩy
	bánh caramen	bánh caramen (清-乂-靜) bánh flan (平治天)	bánh flan, bánh lăng
嘢使	kính	kính	kiếng
	ô	ô (清-乂-靜，廣平) dù (治天)	dù
	rọ	cạo (清-乂-靜，廣平) rọ (治天，廣南-峴港)	rổ
	chăn	chăn (清-乂-靜) mền (平治天)	mền
	(mắc) màn	(mắc) màn (清-乂-靜，廣平) (giăng) mùng (治天)	(giăng) mùng
	áo phông	áo phông (清-乂-靜，廣平) áo thun (治天)	áo thun
	áo ấm	áo ấm, áo gió, áo khoác	áo lạnh, áo gió
	mũ	mũ, mạo	nón
	tất	tất	vớ
	ảnh	ảnh, hình	hình
	(thắp) nến	(thắp) nến (清-乂-靜，廣平) đèn sáp (治天)	(đốt) đèn cầy
	dĩa	dĩa (清-乂-靜，廣平) nĩa (治天)	nĩa
	đĩa	đĩa (清-乂-靜，廣平) dĩa (治天)	dĩa
	thìa	thìa (清-乂-靜，廣平) muỗng (治天)	muỗng
	muôi	môi (清-乂-靜，廣平) vá (治天)	vá
	chén (rượu, trà)	ly (rượu, trà)	chung, ly (rượu, trà)
	bát	đọi	chén
	bát tô	tô	tô
	cốc	ly	tách, ly
	lọ	chai	chai
	chậu	thau	thau
	tẩy	tẩy (清-乂-靜，平治) gôm (承天-順化)	gôm
	bút	bút (清-乂-靜，廣平) viết (治天)	viết
	túi bóng	bao bóng (清-乂-靜，平治) bịch/bọc (nylon) (承天-順化)	bịch/bọc (nylon) (西貢) bị (Nam Trung Bộ)
	ô tô	ô tô, xe con	xe hơi
	tàu hoả	tàu hỏa	xe lửa
	(má) phanh	(má) phanh	(bố) thắng
	lốp (xe)	lốp (xe)	vỏ (xe)
	săm (xe)	săm (xe) (清-乂-靜，平治) ruột (xe) (承天-順化)	ruột (xe)
	xích (xe)	xích (xe) (清-乂-靜，平治) sên (xe) (承天-順化)	sên (xe)
	dầu nhờn	dầu nhớt	dầu nhớt
稱呼	bố	bố (清化) bọ (乂靜，廣平) ba (治天)	ba, cha, tía
	anh cả	anh cả	anh hai
	anh hai	anh hai	anh ba
	(dạ) vâng	dạ	dạ, vâng [jəŋ]
動作	dùng	dùng (清-乂-靜，平治) xài (承天-順化)	xài
	là	(bàn) ủi	(bàn) ủi
	đèo	chở	chở, cộ
	rẽ	rẽ, quènh (清-乂-靜) quành (平治天)	quẹo
	ngã	bổ	té
	đỗ (xe)	đỗ, độ (xe) (清-乂-靜) đậu (xe) (平治天)	đậu (xe)
	(thi) đỗ	(thi) đỗ (清-乂-靜) đậu (平治天)	(thi) đậu
	(thi) trượt	(thi) trượt (清-乂-靜，廣平) rớt (治天)	(thi) rớt
	xơi, ăn	ăn	ăn
	bổ	bổ (清-乂-靜) mổ (平治天，廣南-峴港)	xẻ
	vồ	vồ (清-乂-靜，平治) chụp (承天-順化)	chụp
	véo	véo, béo, bẹo, ngắt	ngắt, nhéo
	(buồn) nôn	(buồn) nôn (清-乂-靜，平治) (bụng) mửa (承天-順化)	(mắc) ói
	mắng	chửi, la, nạt	chửi, rầy
	buồn cười	buồn cười	mắc cười
	bắt nạt	bắt nạt (清-乂-靜) ăn hiếp (平治天)	ăn hiếp
	mặc cả	mặc cả (清-乂-靜) trả giá (平治天)	trả giá
性質	gầy	gầy (清-乂-靜) ốm (平治天)	ốm
	béo	béo (清-乂-靜) mập (平治天)	mập, ú
	muộn	muộn (清-乂-靜，廣平) trễ (治天)	trễ
	buồn	nhột	nhột
	thủng	lủng (祿河，河靜), thủng	lủng
	kiêu	kiêu (清-乂-靜) chảnh (平治天)	chảnh
	(làm) cảnh	(làm) cảnh, (làm) kiểng (順化-避諱王子Cảnh)	(làm) kiểng
	hỏng	hư	hư
	lác (mắt)	lác (mắt) (清-乂-靜) lé (平治天)	lé
其他	ngõ	ngõ (清-乂-靜，平治) hẻm (承天-順化)	hẻm
	ngách	hẻm (của ngõ) kiệt nhỏ (của kiệt)	hẻm (của hẻm)
	hàng, quán	hàng, quán (清-乂-靜，廣平) quán, tiệm (治天)	quán, tiệm
	nghìn	nghìn (清-乂-靜，廣平) ngàn (治天)	ngàn
	mồm	miệng	miệng
	đá bóng	đá bóng (清-乂-靜，廣平) đá banh (治天)	đá banh
	rán	rán (清-乂-靜) chiên (平治天)	chiên
	(bị) bệnh (nặng)	(bị) bệnh nặng	(bị) bịnh nặng
	(bị) ốm	(bị) ốm (清-乂-靜) (bị) đau (廣平) (bị) bịnh (治天)	(bị) bịnh
	cân, kilogram	cân, cân (廣南-峴港)	ký
	(tiền) thừa	(tiền) thừa (清-乂-靜) thối tiền (平治天)	(tiền) thối, thồi (tiền)

註

↑ 安仁撈綏福縣
↑ 衹顯示啲音有已知變音關係噶。啲發音使喺有限噶音節啲。[ʑ]音使喺 gió, giam, giả; [ʈ]使喺 già, giữa, giữ, giun (trùn); [c]使喺 giùi lỗ, giền gai [j]使喺 tê giác; [s]使喺 giặt (quần áo), [ʂ]使喺 giàn 啲。
↑ 喺南方音裏頭，v 肯發音成[vj]或者[bj] 喺啲文化水平高尐噶人當中。雖然如此，喺口語裏頭，發音轉回[j]仲多過。文化水平低尐噶人講話陣時肯使[j]。睇：Thompson (1959), Thompson (1965: 85, 89, 93, 97-98).
↑ (ăn, ăt, an, at, ân, ât, ơn, ơt, ưn, ưt, uôn, uôt, ươn, ươt, iên, iêt)
↑ (ăng, ăc, ang, ac, âng, âc, ưng, ưc, uông, uôc, ương, ươc, iêng, iêc)韻 ơng, ơc 冇有喺現代越南文正寫法裏頭。

攷

↑ ^1.0 ^1.1 Vương H., Lễ (1992). "Các đặc·điểm ngữ·âm của tiếng Huế" 〈順化方言嘅語音特徵〉. Nguyễn Tiến Hải blogspot (越南文). 喺2020-04-08搵到.
↑ ^2.0 ^2.1 Theo Thompson (1965).
↑ ^3.0 ^3.1 Nguyễn T. L., Hằng (2018). "Ngữ âm tiếng Lộc Hà - Hà Tĩnh". Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện khoa học xã hội.
↑ ^4.0 ^4.1 Hoa Pham, Andrea. "Ngôn ngữ biến đổi và số phận của nguyên âm /a/ trong giọng Quảng Nam. [Issue in language change and the phonemic status of /a/ in Quang Nam dialect]". Ngôn ngữ. số 6, 2014.
↑ ^5.0 ^5.1 Lê T. H., Mai. "Âm sắc, trường độ và giải pháp cho hệ thống nguyên âm thổ ngữ Bình Định". Ngôn ngữ. số 10, 2016.

[6] 安仁撈綏福縣

[7] 衹顯示啲音有已知變音關係噶。啲發音使喺有限噶音節啲。[ʑ]音使喺 gió, giam, giả; [ʈ]使喺 già, giữa, giữ, giun (trùn); [c]使喺 giùi lỗ, giền gai [j]使喺 tê giác; [s]使喺 giặt (quần áo), [ʂ]使喺 giàn 啲。

[8] 喺南方音裏頭，v 肯發音成[vj]或者[bj] 喺啲文化水平高尐噶人當中。雖然如此，喺口語裏頭，發音轉回[j]仲多過。文化水平低尐噶人講話陣時肯使[j]。睇：Thompson (1959), Thompson (1965: 85, 89, 93, 97-98).

[9] (ăn, ăt, an, at, ân, ât, ơn, ơt, ưn, ưt, uôn, uôt, ươn, ươt, iên, iêt)

[10] (ăng, ăc, ang, ac, âng, âc, ưng, ưc, uông, uôc, ương, ươc, iêng, iêc)韻 ơng, ơc 冇有喺現代越南文正寫法裏頭。

[nguyentienhai.blogspot.com-1] 1.0 ^1.1 Vương H., Lễ (1992). "Các đặc·điểm ngữ·âm của tiếng Huế" 〈順化方言嘅語音特徵〉. Nguyễn Tiến Hải blogspot (越南文). 喺2020-04-08搵到.

[Theo_Thompson_1965-2] 2.0 ^2.1 Theo Thompson (1965).

[Nguyễn_T._L._2018-3] 3.0 ^3.1 Nguyễn T. L., Hằng (2018). "Ngữ âm tiếng Lộc Hà - Hà Tĩnh". Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện khoa học xã hội.

[Hoa_Pham-4] 4.0 ^4.1 Hoa Pham, Andrea. "Ngôn ngữ biến đổi và số phận của nguyên âm /a/ trong giọng Quảng Nam. [Issue in language change and the phonemic status of /a/ in Quang Nam dialect]". Ngôn ngữ. số 6, 2014.

[Lê_T._H-5] 5.0 ^5.1 Lê T. H., Mai. "Âm sắc, trường độ và giải pháp cho hệ thống nguyên âm thổ ngữ Bình Định". Ngôn ngữ. số 10, 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[註 1]

[註 2]

[註 3]

[註 4]

[註 5]